Lęk u dziecka a fobia społeczna
Zdarza się, że lęk i niepewność są właściwe do wieku i zadań rozwojowych. Objawiają się nieśmiałością czy ostrożnością wśród dzieci. Maluchy wchodząc w nowe otoczenie sprawiają wrażenie przestraszonych, często jest jednak tylko nieśmiałość stosowna do wieku.
Są dzieci, które mają temperament wolno rozgrzewający i potrzebują więcej czasu na zapoznanie się z otoczeniem i poczucie się w nim bezpiecznie. Dzieci wysoko wrażliwe potrzebują tego czasu trochę więcej, nie jest to jednak niepokojące z punktu widzenia psychologii rozwojowej.
Jeśli chcemy wspomóc nasze dziecko w radzeniu sobie z tym uczuciem, możemy być przy nim; pozwolić zaistnieć nieśmiałości, dać jej wybrzmieć, pokazać, że akceptujemy dziecko wraz z tym uczuciem, uprawomocnić je – dać mu możliwość bycia zawstydzonym bez dodatkowego zawstydzania go (czyli nie mówienia „No nie wstydź się”), bo kim jesteśmy jeśli nie możemy czuć tego co czujemy? Kimś kto jest „nie taki jak być powinien?” Jeśli będziemy przy dziecku uważni, zaakceptujemy jego uczucia, to szybciej nauczy się radzić z nimi i poczuje się ważne. Możemy mu też pomóc wejść w te nową sytuację, np.; wchodząc z nim, mówiąc; „widzę, że ci ciężko, możemy chwilę poczekać, będę przy tobie, wejdziemy razem, nie jesteś sam”, lub powiedzieć innym, że potrzebujemy trochę czasu i wejdziemy za chwilkę. Dziecko wtedy poczuje wsparcie – silne plecy, które dodadzą mu sił.
Gdy nieśmiałość jest czymś więcej – fobia społeczna
Fobia społeczna – nazywana też zaburzeniem lękowym związanym z sytuacjami społecznymi. Cechą tego zaburzenia jest obawa przed negatywną oceną innych ludzi. Człowiek stale odnosi wrażenie, że inni go obserwują i oceniają jako niezręcznego, nieporadnego, nieatrakcyjnego i nieinteligentnego (Bandelow, 2016). Lękowe są sytuacje, kiedy trzeba znaleźć się w centrum zainteresowania. Objawy fizyczne to przyspieszone bicie serca, drżenie, pocenie się, czerwienienie. Czasem mogą nasilać się do napadu lęku panicznego.
Fobia społeczna częściej dotyczy nastolatków niż dzieci, więc na tej grupie skupię się w dalszej części artykułu.
Warto przyjrzeć się objawom, aby nie pomylić nieśmiałości z fobią społeczną, różnica polega m.in. na tym, że osoby z fobią społeczną myślą przez kilka dni o zbliżającym się wyjściu, które wywołuje w nich lęk, np. wyjście do urzędu; obawiają się, że ktoś inny zauważy ich lęki i zostaną zdemaskowani; obawiają się jeść i pić w obecności innych. Ludzie z fobią społeczną skupieni są na tym, aby wszystko poszło „idealnie, doskonale”. Często fobia społeczna wiąże się z zaburzonym obrazem własnego ciała. U młodych osób, w warunkach szkolnych fobia społeczna przejawia się przede wszystkim w lęku podczas odpowiadania przy tablicy.
Wirtualny świat a fobia społeczna u młodzieży
Obecna sytuacja pandemiczna i współczesny świat niestety wzmaga zachowania związane z fobią społeczną, zwłaszcza u młodzieży. Młode osoby cierpiące na fobię społeczną dobrze się odnajdują w świecie wirtualnym; przy komputerze czy telefonie spędzają całe godziny i dni. Grają w gry z ludźmi, których nie znają, często z innych krajów, znają tylko ich pseudonimy, rozmawiają na czacie z wirtualnymi znajomymi. Nie ma kontaktu wzrokowego, nie ma wstydu. Taki kontakt często im wystarcza, a przynajmniej takie sprawiają wrażenie. Niestety, gdyby mieli więcej kontaktu na co dzień z żywymi ludźmi, to mieliby więcej możliwości trenowania swoich umiejętności społecznych i pokonywania swoich nieśmiałości.
Co można zrobić? Jak pomóc osobie z fobią społeczną?
W sytuacji podejrzenia fobii zalecana jest konsultacja u specjalisty, otoczenie wsparciem psychologicznym. Kolejnym krokiem jest rozpoczęcie psychoterapii indywidualnej / grupowej, grupy wsparcia. Konsultacja u lekarza psychiatry i ew wparcie farmakologiczne. Wsparcie rodziny – okazanie zrozumienia zaburzenia oraz przestrzeń na wyrażanie lęków. Jeśli mamy rozpoznany lęk społeczny można samemu podejmować delikatne kroki wspierające; relaksacja (np.; trening Jacobsona), ćwiczenia oddechowe w sytuacji lękowej, wprowadzanie prób trenowania innych zachowań w sytuacjach o małym nasileniu lęku (ściśle skojarzonych z relaksacją oraz w sprzyjających warunkach, np. w otoczeniu rodziny, czy wspierających osób, do których zawsze można się zwrócić o dodanie otuchy).
Autor cytowanej pozycji podaje jeszcze jeden sposób; „Trenuj psychokarate” – osoby z fobią społeczna mają zwyczaj ustępowania w przypadku wymiany zdań, niestety gdy stale się ustępuje kosztem jest gorsze samopoczucie i upokorzenie. Ćwicz jak zdobywać przewagę, także z ludźmi, których nie znasz. Np; zwróć uwagę kobiecie, która próbuje się wepchnąć przed Ciebie w supermarkecie. Im więcej prób, tym będzie coraz łatwiej (Bandelow, 2016).
Warto pamiętać, że „masz przed sobą przyszłość, którą sam możesz moderować”.
Zdarza się, że mylimy niepokój, lęk i nieśmiałość, które są naturalne w fazie rozwojowej dziecka z zaburzeniem typu lękowego lub nerwicowego.
Jeśli jednak cokolwiek Was niepokoi w zachowaniu dziecka zachęcam do skorzystania z porady u specjalisty.
Żaden artykuł czy książka nie zastąpią rzetelnej diagnozy.
Poniżej trochę teorii i definicji dotyczących zachowań lękowych u dzieci i młodzieży:
Lęk – jest to stan napięcia związany z przewidywaniem nadchodzącego niebezpieczeństwa, bez jego widoczności. Najczęściej odczuwany jako nieprzyjemny stan emocjonalny.
Fobia społeczna – zaburzenie lękowe, najczęściej opisywane jako pojawianie się silnego lęku w sytuacjach społecznych. Jest związane z przebywaniem z innymi ludźmi, wystąpieniami publicznymi. U osób dotkniętych tym zaburzeniem obserwujemy cierpienie wynikające z jego działania, często wiąże się z unikaniem sytuacji społecznych. Towarzyszą temu objawy somatyczne; drżenie rąk, przyspieszony oddech, ból głowy, przyspieszone bicie serca, potliwość, duszności, zaburzenia mowy.
Nieśmiałość – uczucie zażenowania, skrępowania w sytuacjach kiedy ktoś jest poddawany obserwacji i ocenie lub wyobraża sobie, że będzie podlegać ocenie przez inne osoby. Objawy fizyczne; przyspieszony puls, pocenie się, zaczerwienienie, na których skupia swoją uwagę nieśmiała osoba. Zazwyczaj wiąże się zawyżaniem swoich standardów i stawianiem sobie wysokich wymagań.
Niepokój – stan emocjonalny charakteryzujący się poczuciem braku bezpieczeństwa i dyskomfortu. Nie wstępują zmiany fizjologiczne, takie jak w przypadku lęku.
Zaburzenia lękowe – zaburzenia, w których obecne jest uczucie silnego lęku lub strachu oraz objawy fizyczne; drżenie, potliwość, przyspieszone bicie serca, trudności w oddychaniu.
Jeśli cokolwiek Was niepokoi w zachowaniu dziecka zachęcam do skorzystania z porady specjalisty.
Żaden artykuł ani książka nie zastąpią rzetelnej diagnozy i wsparcia psychologicznego / psychoterapeutycznego.
Dbajcie o swoje relacje, nie tylko z dziećmi, ale też z samym sobą 🙂
Marta Petrykowska Psycholog RB Szczecin Rodzicielstwo Bliskości
Po więcej zapraszam na Facebooka
Bibliografia:
“Nie bój się lęku” Borwin Bandelow (2016)